Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ile nasıl baş edebiliriz?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna tedavi yaklaşımları yaşa ve belirti şiddetine göre değişiklik gösterir. Okul öncesi dönemde ve hafif semptomlarda öncelikle davranışçı terapinin uygulanması, doğru ebeveyn tutumları konusunda ailelerin bilgilendirilmesi önerilirken, orta ve ağır derece semptomlarda, ilköğretim çağındaki ve daha büyük çocuklarda ilaç tedavisi birinci seçenek olarak önerilmektedir. DEHB nöro-gelişimsel bir bozukluk olduğundan belirtiler gelişimle ve merkezi sinir sisteminin olgunlaşmasıyla gerileyebilmekle birlikte kullanılan ilaçlar ve terapiler ile belirtiler kontrol altına alınmakta ve ek bozukluklar ve sorunların gelişmesi önlemektedir.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklara sahip olmak ebeveyn için gerçekten zorlayıcı bir durumdur. Tanı konulduktan sonra ilk yapılması gereken şey tanıyı kabullenmek ve konu hakkında doğru kaynaklardan bilgi sahibi olmaktır. Çocuğunuzla olumlu ilişki kurmak için her fırsatı değerlendirin. Kendinize vakit ayırmak ve olumsuz duygularınızı yönetmek çocuğunuzda davranış değişikliği yapmak için gerekli enerjiyi size sağlayacak ve çocuğunuza örnek bir model oluşturacaktır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuğun davranışlarında değişiklik yapmak istiyorsak şu temel prensiplere dikkat etmeliyiz;

- Kısa ve öz konuşun, etkili komut vermeyi öğrenin.

- Bağırmayın.Anlatmak istediklerinizi açık ve net bir şekilde ifade edin, nutuk çekmeyin.

- Bazen görmezden gelmek işe yaramaz, olay büyümeden harekete geçin.

- Yaptıkları davranışı sorgulamayın. “Neden?” Sorusunun cevabı genelde yoktur ya da sizin istediğiniz cevap değildir.

- Kararlı ve tutarlı olup, sınırlarınızı belirleyin.

- Çocuğunuza davranışının sorumluluğunu almayı öğretin.

- Çocuğunuzun olumlu davranışlarına odaklanın.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda (DEHB) beynin yürütücü fonksiyonları dediğimiz davranışlarımızı kontrol etmek ve düzenlemek için gerekli olan bilişsel becerilerindeki yetersizlikler günlük işlerimizde plan kurma, karar verme, yürütme, denetleme, düzeltme ve gerçekleştirmede sorunlara neden olur.  Bu beceriler günlük yaşamımızdaki en basit işlerin bile gerçekleştirilmesinde yardımcıdır. Yürütücü fonksiyonlar ders çalışırken de önemli rol oynar. Normal bir çocukta bile ödev alışkanlığını ve sorumluluğunu kazandırmak güçken, DEHB’li bir çocukla ödev zamanı tam bir kaosa dönebilir. Bu sıkıntılı süreci yönetmek elbet mümkün.

En basit şekilde ödev sürecini, okulda ödevini ödev defterine yazmaktan başlayıp, ödevi için gerekli malzemeleri eve getirmek, ödeve başlamak, sürdürmek, bitirmek, biten ödevi tekrar çantaya koymak ve çantayı okula götürmek şeklinde basamaklandırmak bize bir yol haritası çizecektir.

Her çocuğa özgün olan bu süreç için her basamaktaki soruna yönelik çözüm geliştirmek, kolaylaştırıcı bulmak ve bunları alışkanlık kazanıncaya kadar düzenli bir şekilde uygulamak sizi rahatlatacaktır.

Ödev eve gelmeden yapılacaklar;

- Okulda ödev defterine ödevlerin yazıldığından emin olun.

- Öğretmeninden bu konuda yardım isteyin. Merak etmeyin bu sonsuza kadar sürmeyecek, sadece alışkanlığı kazanıncaya kadar ödevini defterine yazdığını kontrol etmesini ve imzalamasını isteyin.

- Onun yerine ödevlerini arkadaşlarından istemeyin. WhatsApp guruplarından hazıra konmayın.

- Ödev için gerekli malzemelerin çantasında olduğundan emin olun. Gerekirse bir arkadaşından yardım alın. Birbirlerinin malzemesinin kontrolünü yapmalarını sağlatın.

Ödev eve geldikten sonra yapılacaklar;

- Çocuğunuzla birlikte konuşarak bir ödev zamanı belirleyin. Küçük çocuklar için yarım saat- 1 saat dinlenme ve atıştırma zamanı yeterli olacaktır. Büyükler belki akşam yemeğinden sonraya kalabilir. Ama unutmayın bu alışkanlığın oturması için her gün düzenli bir şekilde uygulanması gerekir.

- Çalışma ortamına beraber karar verin. Onun için uygun bir ortam sağlayın.

- Dikkatinin dağılmasına sebep olacak uyaranları masadan kaldırın.

- Çalışmaya başlamadan önce ödevleri gözden geçirin. Görevleri bölümlere ayırmak her zaman işe yarar. Sizin kendi rutin işlerinizde bile. Her birine ne kadar süre ayrılacağını kararlaştırın.

- Ödevleri bölümler tamamlandıkça kontrol edin.

- Ödeve başlamasına yardımcı olun. Yönergeleri beraber okuyun. Önemli yönergelere dikkatini çekmek için altını çizin. Ne yapacağını öğrendikten sonra gerisini ona bırakın. Odada dikkatini dağıtmayacak başka bir yerde durun.

- Zamanlayıcı kullanmak işe yarayabilir. Sınıf seviyesine göre 1. sınıf için 10 dakika, 2. sınıf için 20 dakika, 3. sınıf için 30 dakika, 4. sınıf için 40 dakika gibi. Bunları sürdüremiyorsa 5 dakika ile başlayın, süreyi yavaş yavaş arttırın.

- Mola sırasında eğlenceli aktivitelere yer verin. İp atlamak gibi. Hareket etmesine izin verin. Eğlence ödev stresini azaltır.

- Ödev sırasında dikkatinin dağıldığını farkederseniz omzuna dokunup, ne kadar iyi gittiğine dair pozitif geri bildirimde bulunun. Motive etmeyi unutmayın.

- Çaba sarfettiğini gördüğünüzde ne kadar çalıştığından etkilendiğinizi belli edin. Bunu yaparken sözcükleri genellemeyin. “Ne kadar akıllısın, zekisin“ gibi. Daha spesifik cümleler kurun. “Şu kelimeyi düzgün yapmak için ne kadar çabaladığını gördüm” gibi.

Ödev tamamlandıktan sonra;

- Tamamlanan ev ödevinin çantaya girdiğinden emin olun. Çünkü DEHB’li çocuklar ödevlerini yapsa bile bu sefer ödevi okula götürmeyi unutabilir.

- Çantasının görünen bir yerine sabah ödevin orada olup olmadığını kontrol etmesini sağlayacak bir hatırlatıcı bulundurun.

- Çantanın giderken unutulmasını engellemek için de, kapının yanına çantanın konması için özel bir yer belirleyebilirsiniz.

- Hadi geçmiş olsun. Çocuğunuza kocaman bir gülümsemeyle ve gururla okula gönderin.